De vervoerder
Degene die, al dan niet bedrijfsmatig, met behulp van (lucht)vaartuigen vreemdelingen
naar een Nederlandse buitengrenscontrolepost vervoert of pleegt te vervoeren, dient
te worden beschouwd als vervoerder. Ook diegene die zoiets eenmalig doet, kan gelden
als vervoerder, ongeacht of het (lucht)vaartuig uit winstbejag wordt gebezigd, uit
hoofde van enig beroep of als gewoonte. Naar verwachting zal de kwaliteit ‘vervoerder’
in hoofdzaak toekomen aan een onderneming, zoals een luchtvaartmaatschappij of een
rederij. Veelal zal de vervoerder derhalve een rechtspersoon in de zin van artikel 51 Sr zijn. Soms zal personeel van de onderneming, met name leidinggevend personeel, als
opdrachtgever of feitelijk leidinggevende ingevolge artikel 51, tweede lid, aanhef,
onder 2e, Sr, (mede) als vervoerder kunnen worden beschouwd.
Van ‘tussenkomst’ is sprake wanneer door toedoen van de vervoerder de vreemdeling
naar de Nederlandse buitengrenscontrolepost wordt gebracht. Niet noodzakelijk is dat
de vervoerder de vreemdeling ononderbroken naar Nederland brengt, noch dat de vervoerder
die vreemdeling als laatste vervoerde. Het is voldoende om vast te stellen dat de
vreemdeling zonder tussenkomst van de vervoerder hier niet had kunnen arriveren of
verkeren. Ook het brengen naar een transitplaats of tussenstation wordt derhalve als
tussenkomst aangemerkt.
De zorgplicht
De precieze inhoud van de zorgplicht, het nemen van de ‘nodige maatregelen’ en het
uitoefenen van het ‘redelijk te vorderen toezicht’ is niet in het algemeen aan te
geven. Deze is afhankelijk van de ervaringsregels met betrekking tot de risico’s van
de desbetreffende lijn. In de Vreemdelingencirculaire 2000 is in hoofdstuk A1/9 de zorgplicht van vervoerder nader uitgewerkt. Hier is opgenomen dat voor de vaststelling
of een document geldig is voor grensoverschrijding een vervoerder zodanige maatregelen
moet treffen dat zijn personeel, waaronder ook wordt begrepen het personeel dat onder
zijn verantwoordelijkheid bepaalde formaliteiten verricht, dusdanig wordt geïnstrueerd
dat controle van reisdocumenten plaatsvindt bij het inchecken en bij vertrek naar
Nederland. Deze controle houdt minimaal het volgende in: controle op de geldigheid
van het aangeboden reisdocument en, indien nodig, de aanwezigheid van een geldig visum
(voor zowel Nederland als voor het land van uiteindelijke bestemming); controle op
valsheid en vervalsing mede aan de hand van de bekende algemene vervalsingskenmerken;
controle of degene die het reisdocument aanbiedt de in het document beschreven rechtmatige
houder is; het overleggen van de passagierslijst.
Het delict is voltooid indien de hier bedoelde vervoerder zijn zorgplicht heeft veronachtzaamd.
Een daadwerkelijke inreis van een niet of onjuist gedocumenteerde vreemdeling door
tussenkomst van de vervoerder is daarvoor niet noodzakelijk.
Daderschap en strafuitsluiting
Met de vaststelling dat er sprake is van een vervoerder en dat deze zijn zorgplicht
heeft nagelaten, dan wel het afschrift niet heeft kunnen overhandigen, staat het daderschap
vast. Ter bevrijding van zijn aansprakelijkheid zal de vervoerder het bestaan van
een strafuitsluitingsgrond aannemelijk moeten maken.
Jurisdictie
De zorgplicht
Indien de vervoerder zijn zorgplicht nalaat, zal de plaats waar hij het delict begaat
veelal in het buitenland zijn gelegen. De tenlastelegging dient deze plaats te vermelden.
Ingevolge artikel 4, vijfde lid, Vw bestaat op grond van het nationaal beschermingsbeginsel extraterritoriale rechtsmacht
ten aanzien van de overtredingen van artikel 4, eerste, tweede en derde lid. Vestiging
van jurisdictie kan verder als volgt geschieden:
-
1. Aan de hand van de vestigingsplaats van de rechtspersoon:
-
a. de statutaire plaats van vestiging van de rechtspersoon, of
-
b. de feitelijke plaats van (neven)vestiging van de rechtspersoon, bijvoorbeeld een kantoor
op Schiphol;
-
2. Indien de vervolging zich (tevens) via artikel 51, tweede lid, aanhef, onder 2e Sr, richt tegen degenen die tot nalatigheid opdracht gegeven hebben of daartoe feitelijk
leiding hebben gegeven: de plaats waar dezen zich op dat moment bevonden;
-
3. Aan de hand van de plaats waar het ongewenste gevolg (de aankomst van de niet of onjuist
gedocumenteerde vreemdeling) zich heeft geopenbaard.
De afschriftplicht
Wanneer de vervoerder, die daartoe verplicht was, heeft nagelaten een afschrift te
nemen van de reisdocumenten, wordt de jurisdictie bepaald door de plaats waar het
gevolg, zijnde het niet kunnen overleggen van dat afschrift, wordt geconstateerd.